Uzależnienie od leków. Objawy i leczenie. Kiedy mamy do czynienia z lekomanią?

Uzależnienie od leków (lekomania) jest bardzo niebezpiecznym nałogiem, który może doprowadzić do przedawkowania substancji leczniczej a w konsekwencji do licznych działań niepożądanych, ciężkiego zatrucia organizmu a nawet zgonu. Jak rozpoznać pierwsze symptomy uzależnienia od leków oraz na czym polega leczenie owego nałogu?

 

Uzależnienie od leków - na czym polega?

Uzależnienie od leków to stan wynikający z dłuższego stosowanie medykamentów nasennych, psychotropowych czy przeciwbólowych o właściwościach uzależniających. Osoby chore zauważają znaczną poprawę samopoczucia bądź wyciszenie uciążliwych objawów na skutek zażycia danych farmaceutyków. W efekcie sięgają po coraz większe dawki danej substancji, aby jak najdłużej korzystać z pożądanego efektu działania leku. Z czasem uzyskanie określonej odpowiedzi organizmu wymaga dostarczania coraz częstszych i większych dawek danego leku, to natomiast zwiększa ryzyko przedawkowania i wystąpienia działań niepożądanych. Widać wyraźnie, że mechanizm działania w przypadku uzależnienia od leków przeciwbólowych, nasennych czy psychotropowych jest bardzo zbliżony do tego, który występuje przy okazji innych nałogów, chociażby alkoholizmu. Tolerancja organizmu rośnie z każdą kolejną dawką przyjętej substancji. Cechą charakterystyczną jest także wystąpienie silnej zależności psychicznej skutkującej pojawieniem się tak zwanego “głodu” czyli usilnej potrzeby zażycia środków psychoaktywnych.

 

Od jakich leków można się uzależnić?

Najczęstsze przypadki lekomanii dotyczą uzależnienia od leków nasennych, przeciwbólowych i psychotropowych. Najwyższy potencjał uzależniający mają obecne w nich substancje aktywne, takie jak opioidy, barbiturany i benzodiazepiny. Czym charakteryzuje się każda z nich?

Opioidy - substancje aktywne wykorzystywane w leczeniu dolegliwości bólowych (np. kręgosłupa czy głowy). Do tej grupy zalicza się chociażby morfinę, kodeinę, tramadol czy metadon. W celu uniknięcia nałogu wydawanie recept na te medykamenty powinno podlegać dokładnej kontroli.

Barbiturany - w przeszłości były wykorzystywane w leczeniu bezsenności czy schorzeń natury psychicznej, jednak ze względu na ich silne właściwości uzależniające odstąpiono od ich szerokiego wykorzystania w leczeniu tego typu schorzeń. Obecnie są stosowane w anestezjologii oraz leczeniu padaczki. Istnieje duże ryzyko przedawkowania z uwagi na powolne wydalanie substancji z organizmu.

Benzodiazepiny - substancje obecne we większości leków uspokajających i nasennych. Przynoszą duża ulgę osobom cierpiącym na dolegliwości natury emocjonalnej, stąd też istnieje duże ryzyko ich nadmiernego zażywania. Benzodiazepiny wywołują reakcje uzależniającą już po 2-3 miesiącach stosowania, należy więc zachować szczególną ostrożność w trakcie ich zalecania.

 

OBJAWY uzależnienia od leków

Zdiagnozowanie lekomanii bywa niekiedy bardzo trudne. Chorzy z reguły wypierają nałóg a najbliższe otoczenie często nie widzi problemu. Chcąc potwierdzić bądź wykluczyć uzależnienie od leków należy zapoznać się z najczęstszymi objawami lekomanii, do których należą:

  • ciągłe zwiększanie dawki przyjmowanego leku,
  • kontynuowanie leczenia po ustąpieniu objawów,
  • gromadzenie dużego zapasu leków,
  • ciągłe noszenie leków przy sobie,
  • mieszanie tabletek o podobnym działaniu w celu spotęgowania ich działania,
  • wizyty u wielu specjalistów w celu otrzymania kilku recept,
  • manipulacja, zgłaszanie nieistniejących objawów,
  • zażywanie leków bez wyraźnych zaleceń lekarza,
  • zmiany osobowościowe (np. obojętność),
  • spadek koncentracji i zdolności psychomotorycznych.

U osób uzależnionych od leków nagłe odstawienie przyjmowanych medykamentów skutkuje wystąpieniem zespołu abstynencyjnego, którego nieprzyjemne objawy zaczynają być widoczne w ciągu 10-48 godzin od odstawienia leku. Są to:

  • zawroty głowy,
  • bezsenność,
  • brak apetytu,
  • wzmożona potliwość,
  • obniżenie nastroju,
  • drażliwość,
  • drżenie rąk lub ciała,
  • nudności,
  • biegunka,
  • lęki,
  • objawy psychotyczne (halucynacje, omamy itp).

 

Jak leczyć uzależnienie od leków?

Jak zwalczyć uzależnienie od leków psychotropowych oraz środków nasennych i przeciwbólowych? Proces leczenia opera się o dwa zasadnicze etapy: detoksykację oraz psychoterapię.

Pierwszym obowiązkowym etapem terapii jest proces detoksykacji, który musi być przeprowadzony w specjalistycznym ośrodku pod stałą kontrolą lekarską. Polega on na stopniowym zmniejszaniu dawki zażywanej substancji uzależniającej oraz zastąpieniu jej lekiem terapeutycznym, np. przeciwdepresyjnym. Ze względu na duże prawdopodobieństwo wystąpienia objawów odstawiennych pacjent musi mieć zapewnioną profesjonalną opiekę i pomoc psychologiczną. Kolejna faza leczenia to psychoterapia w oparciu o standardowy program odwykowy. Etap ten odbywa się w warunkach stacjonarnych i trwa od 6 do 12 tygodni. Pacjent uczy się mechanizmu działania nałogu oraz nabywa wiedzy o tym, jak sobie radzić w obliczu sytuacji stwarzających zagrożenie powrotu do destrukcyjnego uzależnienia. Po opuszczeniu ośrodka pacjent powinien kontynuować terapię w warunkach ambulatoryjnych przez okres minimum 6 miesięcy. Cały proces jest długi i wyczerpujący, jednak gdy zostanie właściwie przeprowadzony, daje możliwość powrotu do życia wolnego od wyniszczającego nałogu.

Czytaj również: